Βιλιστίχη: Η διάσημη εταίρα του 3ου π.Χ. αιώνα από το Άργος

Ο Παυσανίας την αποκαλεί Βελιστίχη, ο Αθήναιος Βιλιστίχη, ο Πλούταρχος Βελεστίχη και ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς Βλιστίχη. Το όνομά της υποδεικνύει, γλωσσολογικά, σχέση με την Μακεδονία, αν και ίσως να ήταν Φιλιστίχη και να αποδόθηκε λανθασμένα σε μεταγενέστερες πηγές. 

Ο πατέρας της λεγόταν Φίλων και ήταν ναύαρχος στο στόλο των Πτολεμαίων. Η Βιλιστίχη υπήρξε ερωμένη του βασιλιά Πτολεμαίου Β’ του Φιλάδελφου (309-246 π.Χ.), με τον οποίο απέκτησε ένα γιό, τον Πτολεμαίο Ανδρόμαχο (269-243 π.Χ.). Έδωσε στο γιό της το όνομα του νόμιμου συζύγου της, του Ανδρόμαχου. 

Οι πηγές ερίζουν για το βίο της Βιλιστίχης, ως αποτέλεσμα της στάσης κάθε συγγραφέας απέναντι στην οικογένεια των Πτολεμαίων και τις μεταξύ τους έριδες.

Ο Πλούταρχος υποστηρίζει πως η Βιλιστίχη ήταν βαρβαρικής καταγωγής αγορασμένη δούλα, μία εταίρα από την αγορά. Η μαρτυρία του όμως σήμερα θεωρείται μεροληπτική και αναξιόπιστη, καθώς αντλεί από τον λίβελλο του Σωτάδη εναντίον της Βιλιστίχης. 

Ο Παυσανίας αντίθετα γράφει πως καταγόταν από τις ακτές της Μακεδονίας και πως το 268 π.Χ. αγωνίστηκε στην Ολυμπία και πρώτευσε στο τέθριππο και τη συνωρίδα πώλων. Ο Αθήναιος πάλι ισχυρίζεται πως προερχόταν από οικογένεια ευγενών του Άργους καταγόμενη από τον Ατρέα, που είχε μετοικήσει στη Μακεδονία. Σε παπύρους που βρέθηκαν στην Αγκυρόπολη της κεντρικής Αιγύπτου αναφέρεται ότι ασχολείτο με το δανεισμό χρημάτων. 

Η Βιλιστίχη αποβίωσε στην Κανώπη, πριν από το 246 π.Χ. και τάφηκε στο ναό του Σεράπιδος στην Ρακότιδα, όπως μαρτυρεί ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς. Ο Πτολεμαίος, ο οποίος την αγαπούσε σφόδρα, επέβαλε τη λατρεία της ως θεότητας και ανήγειρε ιερά για αυτήν υπό το όνομα Αφροδίτη – Βιλιστίχη, κάνοντας προφανώς μνεία στην ερωτική της πλευρά. Είχε τιμηθεί και ως Κανηφόρος το 268 και το 251 π.Χ.

Γιώργος Στείρης

Καθηγητής Φιλοσοφίας ΕΚΠΑ