Πύργος Μούρτζινου: το οχυρό μιας σπουδαίας οικογένειας

Στην Καρδαμύλη θα συναντήσεις έναν από τους αρκετούς αξιόλογους πύργους που βρίσκονται διάσπαρτοι στην ευρύτερη περιοχή της Μάνης. Πρόκειται για τον Πύργο του Τρουπάκη Μούρτζινου, σημαντικού καπετάνιου την εποχή της Επανάστασης του 1821. Χτίστηκε το 1807 και αποτελεί έναν αξιόλογο τόπο επίσκεψης.

Ο Πύργος του Μούρτζινου είναι στην ουσία ένα οχυρό συγκρότημα, που περιλαμβάνει διάφορα κτίσματα. Μπαίνοντας θα συναντήσεις το ναό του Αγίου Σπυρίδωνα, που ήταν η οικογενειακή εκκλησία των Μούρτζινων, κάτι που υποδήλωνε και την οικονομική και κοινωνική ισχύ τους. Υπάρχει επίσης το λεγόμενο πυργόσπιτο ή οντάς, όπου βρίσκονταν και οι κατοικίες, ο οποίος είχε αμυντικό χαρακτήρα, καθώς και ο κυρίως πύργος, που ήταν το ύστατο καταφύγιο σε περίπτωση πολιορκίας. Οι χώροι του Πύργου περιλάμβαναν επίσης στέρνα ύδρευσης, λαχανόκηπο, ένα ελαιοτριβείο, καθώς και έναν εργαστηριακό χώρο που έχει ταυτιστεί με σιδηρουργείο, το οποίο, καθώς φαίνεται, είναι το μοναδικό που έχει εντοπιστεί στη Μάνη.

Ο Τρουπάκης, ή αλλιώς Μούρτζινος, ήταν μεγάλος καπετάνιος από την περιοχή της Μάνης, ο οποίος διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στα γεγονότα της Επανάστασης του 1821. Στην Καρδαμύλη βρίσκεται ο πύργος της οικογένειάς του, ένα οχυρό συγκρότημα που υπολογίζεται ότι χτίστηκε το 1807.

Η επίσκεψή σου εδώ ξεκινά από την τοξωτή του πύλη, που σήμερα είναι μισογκρεμισμένη. Στην είσοδο του συγκροτήματος δεσπόζει ναός αφιερωμένος στον Άγιο Σπυρίδωνα, που ήταν η ιδιωτική εκκλησία της οικογένειας των Μούρτζινων. Το γεγονός ότι είχαν δική τους εκκλησία στον περίβολο του κάστρου τους είναι ενδεικτικό της κοινωνικής και οικονομικής ισχύος τους. Πρόκειται για μονόκλιτη βασιλική με τρούλο, αρκετά διαδεδομένος τύπος εκείνη την εποχή, που συνδυάζει άριστα τη βυζαντινή τεχνοτροπία (ανάγλυφοι δικέφαλοι αετοί, οκταγωνικός τρούλος) με τη δυτική (οξυκόρυφα τόξα, στρογγυλοί φεγγίτες). Εντυπωσιακό είναι το καμπαναριό του, η καμπάνα του οποίου είναι λάφυρο πειρατών. Ο ναός υπολογίζεται ότι είναι αρκετά παλιότερος από τα υπόλοιπα κτίσματα. Για την ανέγερσή του φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκε υλικό από άλλες, αρχαιότερες κατασκευές, ενώ διαθέτει επίσης και ένα τετραώροφο καμπαναριό.

Ανάμεσα στα κτίσματα του συγκροτήματος υπάρχει επίσης ο λεγόμενος οντάς, ή πυργόσπιτο, το οποίο χτίστηκε κατά τη Β’ Ενετοκρατία και είναι ένα τριώροφο κτίριο με αμυντικό χαρακτήρα. Στο ισόγειο ήταν ο στάβλος, οι βοηθητικοί χώροι και οι αποθήκες, ενώ οι όροφοι ήταν οι χώροι κατοικίας. Ο κυρίως πύργος είναι κτίσμα των τελών του 17ου αιώνα και η πρόσβαση σε αυτόν γινόταν μέσω ξύλινης ανασυρόμενης γέφυρας, που οδηγούσε στον πρώτο όροφο. Στους χώρους του συγκροτήματος υπήρχε επίσης σιδηρουργείο, λαχανόκηπος για τις βασικές ανάγκες της οικογένειας, καθώς επίσης και ελαιοτριβείο, καθώς το ελαιόλαδο ήταν από τα σημαντικότερα προϊόντα της περιοχής. Εδώ μπορεί κανείς ακόμα να δει τμήμα του μηχανισμού παραγωγής. Η ύδρευση του συγκροτήματος γινόταν μέσω υπόγειας στέρνας, στην οποία ένα σύστημα σωλήνων οδηγούσε το βρόχινο νερό.

Ο πύργος του Μούρτζινου φιλοξένησε για κάποιους μήνες τον μεγάλο οπλαρχηγό Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, όταν στις 6 Ιανουαρίου 1821 κατέφτασε από τη Ζάκυνθο. Από εδώ στη συνέχεια, μαζί με άλλους αγωνιστές, ξεκίνησαν για να απελευθερώσουν την Καλαμάτα.